Stal nierdzewna w kuchni i przemyśle spożywczym

Stal nierdzewna to podstawowy materiał wykorzystywany w produkcji wyposażenia gastronomicznego – od blatów roboczych, przez zlewy, po urządzenia termiczne. Jej odporność na korozję, łatwość w czyszczeniu i trwałość sprawiają, że spełnia rygorystyczne wymagania sanitarne. Jednak nie każda stal nierdzewna jest taka sama. Dwie najczęściej stosowane odmiany – AISI 430 i AISI 304 – różnią się składem chemicznym, właściwościami i zastosowaniem. Która z nich lepiej sprawdza się w środowisku kuchennym i przy bezpośrednim kontakcie z żywnością?

Skład chemiczny i struktura

AISI 304 to stal nierdzewna austenityczna, zawierająca około 18% chromu i 8% niklu. Dzięki obecności niklu wykazuje wyjątkowo dobrą odporność na korozję – nawet w środowiskach wilgotnych, kwaśnych i zasadowych. Nie jest magnetyczna, co może mieć znaczenie w niektórych zastosowaniach technologicznych.

Z kolei AISI 430 to stal ferrytyczna, która zawiera ok. 16–18% chromu, ale nie zawiera niklu. Jest tańsza w produkcji, lekko magnetyczna i nieco mniej odporna na korozję niż 304 – szczególnie w środowiskach wilgotnych lub kwaśnych. Jej przewagą jest natomiast lepsza odporność na utlenianie w wysokiej temperaturze i mniejsze ryzyko powstawania przebarwień cieplnych.

Odporność na korozję – kluczowy czynnik przy kontakcie z żywnością

Najważniejszą różnicą z punktu widzenia higieny i trwałości jest odporność na korozję. Stal AISI 304 jest znacznie bardziej odporna na działanie kwasów organicznych, detergentów i chloru, co czyni ją idealnym wyborem do kuchni profesjonalnych, zakładów przetwórstwa spożywczego oraz wszędzie tam, gdzie kontakt z żywnością i wilgocią jest codziennością.

Stal AISI 430 może być stosowana w kuchni, ale tylko w miejscach suchych i o niskim ryzyku kontaktu z agresywnymi substancjami. Jest często wykorzystywana w obudowach urządzeń, dekoracjach lub miejscach, które nie mają bezpośredniego kontaktu z mokrą żywnością – np. okapy, obudowy lodówek, półki.

W praktyce, jeśli powierzchnia ze stali AISI 430 jest regularnie czyszczona i nie jest narażona na stałe zawilgocenie, może służyć przez lata. Jednak w warunkach intensywnej eksploatacji gastronomicznej, AISI 304 jest bezpieczniejszym wyborem.

Wytrzymałość i właściwości użytkowe

Obie stopy charakteryzują się dobrą wytrzymałością mechaniczną, ale stal 304 jest bardziej plastyczna i łatwiejsza w obróbce, co jest istotne przy produkcji zlewów, wanien, pojemników i elementów formowanych. Dodatkowo, lepiej znosi wielokrotne czyszczenie i ścieranie, nie matowiejąc tak szybko jak AISI 430.

Stal 430 ma natomiast lepszą odporność na odkształcenia w wysokiej temperaturze i jest nieco bardziej sztywna, co może być atutem w elementach konstrukcyjnych nieprzeznaczonych do kontaktu z wodą.

Kwestie kosztów

Cena to czynnik, który często decyduje o wyborze stali. AISI 430, jako stal bezniklowa, jest zauważalnie tańsza od AISI 304 – różnica może wynosić nawet 20–40%, co w produkcji seryjnej ma znaczenie. Dlatego często spotyka się kompromisowe podejście: elementy mające kontakt z żywnością wykonuje się z AISI 304, a pozostałe – z AISI 430.

Co mówi prawo i normy?

W UE materiały dopuszczone do kontaktu z żywnością muszą spełniać wymagania rozporządzenia (WE) nr 1935/2004. Zarówno AISI 304, jak i 430 mogą spełniać te wymagania, o ile nie wydzielają szkodliwych substancji i nie zmieniają właściwości żywności. Jednak z praktycznego i sanitarnego punktu widzenia, AISI 304 jest uznawana za standard klasy spożywczej, szczególnie w zastosowaniach profesjonalnych.

Co  wybrać?
Do miejsc o bezpośrednim i regularnym kontakcie z żywnością – blatów, zlewów, pojemników, narzędzi kuchennych – najlepszym wyborem będzie stal AISI 304, ze względu na wyższą odporność na korozję i czynniki chemiczne. AISI 430 sprawdzi się natomiast w mniej wymagających warunkach, gdzie nie występuje długotrwały kontakt z wodą i kwasami – np. w dekoracjach, okładzinach czy sprzętach wolnostojących.